เสาวรจนีย์

           เสาวรจนีย์ (บทชมโฉม) คือการเล่าชมความงามของตัวละครในเรื่อง ซึ่งอาจเป็นตัวละครที่เป็นมนุษย์ อมนุษย์ หรือสัตว์ซึ่งการชมนี้อาจจะเป็นการชมความเก่งกล้าของกษัตริย์ ความงามของปราสาทราชวังหรือความเจริญรุ่งเรืองของบ้านเมือง เช่น บทชมโฉมนางมัทมา โดยท้าวชัยเสนรำพันไว้ ในวรรคดีเรื่องมัทนะพาธา

เสียงเจ้าสิเพรากว่า         ดุริยางคะดีดใน
ฟากฟ้าสุราลัย                 สุรศัพทะเริงรมย์
ยามเดินบนเขินขัด          กละนัจจะน่าชม
กรายกรก็เร้ารม               ยะประหนึ่งระบำสรวย
ยามนั่งก็นั่งเรียบ              และระเบียบเขินขวย
แขนอ่อนฤเปรียบด้วย     ธนุก่งกระชับไว้
พิศโฉมและฟังเสียง        ละก็เพียงจะขาดใจ ...
                                     (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว)
          

            บทชมนางเงือก ซึ่งติดตามพ่อแม่มาเพื่อพาพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร                จาก  เรื่อง พระอภัยมณี

บทกษัตริย์ทัศนานางเงือกน้อย             ดูแช่มช้อยโฉมลาทั้งเผ้าผม
ประไพพักตร์ลักษณ์ล้ำล้วนขำคม        ทั้งเนื้อนมนวลเปลปงออกเต่งทรวง
ขนงเนตรเกศกรอ่อนสะอาด                  ดังสุรางค์นางนาฏในวังหลวง
พระเพลินพิศคิดหมายเสียดายดวง      แล้วหนักหน่วงนึกที่จะหนีไป
                                                                    (สุนทรภู่)